Reportage: Een halve eeuw driften op het ovaal

Onlangs vond de dertiende editie plaats van de ‘Gouden Helm’ speedway in Heusden-Zolder Berkenbos. Plaats van gebeuren het Helzold-stadion, ooit nog, in voor-en naoorlogse jaren, de thuisbasis van voetbalclub KFC Helzold, maar nu de stamplaats van de Speedway Club Helzold. De enige overgebleven club in België, die elk jaar drie wedstrijdweekenden mag organiseren met als apotheose de strijd voor de ‘Golden Helmet’ eind augustus. De wedstrijd viel samen met de vijftigste verjaardag van speedway in België, waardoor er een mooie tentoonstelling werd georganiseerd en de nog levende baansporters in de bloemetjes werden gezet.

Tekst en Foto's: Jan Vermeer

Met dank aan het prachtige overzichtsboekje van Rik Van Eycken, Michel, Greet en Lut.

Net als zoveel takken van de motorsport, denken we maar aan trial, scramble dat zich later ontpopte als de huidige motorcross, of roadraces al of niet op circuits of de openbare weg, komt ook speedway uit de Angelsaksische landen. In 1909 werd er in Noord-Amerika voor het eerst geracet op, zogezegde, oval-banen om in 1923 over de Pacific oceaan naar Australië te waaien en een eerste wedstrijd in de provincie New South Wales. Van daar was het figuurlijk nog een kleine stap om de sporttak te introduceren in Engeland en dat gebeurde in 1928 op de atletiekbaan van High Beech in de schaduw van grootstad Londen. De FIM riep in 1936 het eerste WK-speedway uit met als winnaar, Lionel Van Praag, ondanks de oer-Hollandse naam een rasechte Aussie. Het zal niet de laatste rijder ‘down under’ zijn die zich in de FIM-tabellen zal rijden. Meteen werd speedway een eeuw geleden, voor het op houteren banken gezeten publiek, een kijksucces. Met de tentoonstelling passeerden ook speedwaymotoren de revue met als oudste motor een Gillet van voor de oorlog, naast het merk JAP of Jawa’s, allemaal methanol gestookte 500cc eenpitters zonder remmen en met slechts een versnelling. Wie remt er nu voor een bocht, volgas drift men door de 180° bochten waarbij het achterwiel spint en daarna de machine weer rechttrekt op de twee rechte stukken. Dit allemaal op een sintelbaan van om en bij de 400meters. Spektakel gegarandeerd.

Baansport in de Lage Landen

En speedway in de Lage Landen zal u zich afvragen. In de nasleep van WOII en met behulp van de geallieerde strijdkrachten werden er speedwaywedstrijden georganiseerd. Onder andere in het Heizelstadion, met weinig animo, dit in tegenstelling tot de wedstrijd in 1948 in het Feyenoordstadion, met een volgepakt, 60.000 man sterk, en laaiend enthousiast publiek. Teams als de ‘Vliegende Hollanders’, ‘De Feyenoord Tijgers’, ‘De Windmolens', of nog, -what's in a name'-, ‘De Hollandse Leeuwen’ zouden uitmaken wie de winnaars werden. Vooral het ontbreken van Belgische rijders liet de baansport bij onze noorderburen sneller groeien dan in ons land. En dat zou zo blijven tot op heden, al werd er in 1973 opnieuw een officiële race ingericht. Op paaszondag 1974 werd door de AMC Bolderberg in het Helzoldstadion de eerste grote internationale wedstrijd in ons land ingericht. De verre voorloper van de ‘Gouden Helm’. Rijders als Rik Van Eycken, Willy Hayen, Wilfried Hendrickx, Willy Kennis, Rik Wambacq, Tony Borgia of nog de broers Cools streden vorige eeuw voor eremetaal. Om nog een dozijn andere niet bij naam te noemen.

Plaatsen als Warneton, de Citadel van Namen, Kontich, Holsbeek, Genk, Alken, Gruitrode, -ook hier nam de provincie Limburg een flink deel voor zijn rekening voor deze tak van motorsport-, passeerden een of meerdere malen de revue. Ondergetekende viel bijna letterlijk van zijn bureaustoel toen hij las dat in de jaren tachtig de AMC Vorselaar in Tielen een grasbaan race organiseerde. Ik had de machines bijna letterlijk kunnen horen, zo dicht woon ik bij deze Kempense gemeente. Een van de meest prestigieuze evenementen was de finale van het EK grasbaan in Alken waar in 1992 Anne Van der Helm als eerste Nederlander Europees kampioen grasbaanracen werd, na een millimeterduel met twee andere rijders.

Of nog de ‘Nacht van Alken’ met niemand minder dan vijfvoudig wereldkampioen -Lange Baan-, Simon Wigg, -The Lean Green Racing Machine-, op zijn hagelwitte Jawa, die liet zien wat baanracen is. Toch verdwenen bijna allemaal de races van de kalender en was de baansport op sterven na dood, tot aan het einde van vorige eeuw een groep speedwayliefhebbers terug begonnen te organiseren in het Helzoldstadion. Tot slot wordt in 2011 de naam van de club aangepast van Speedwayfanclub naar Speedwayclub Helzold waarmee we opnieuw in het heden zijn. De ganse baansporthistorie in ons land, leest als en rollercoaster met ups, maar spijtig genoeg ook veel downs.

Stefan Nielsen met een neuslengte

Afgelopen zondag kreeg het publiek en de rijders van de Gouden Helm race het typische Belgische zomerweertje anno 2023 over zich heen. Op het einde van de dag een zomerzon, die ervoor zorgde dat de aanwezige watervoorraad toch moest gebezigd worden tegen het stof, maar rond het middaguur werden de hemelsluizen wagenwijd opengezet waarbij de baan letterlijk in een waterplas veranderde.

Met vereende krachten, zowel mensen als machines, werd de baan opnieuw berijdbaar gemaakt. Het ovaal lag er perfect bij. Na de 20 heats van elk vier ronden tegen de klok in konden acht rijders zich plaatsen voor de twee halve finales. In halve finale1 was het resultaat, Daniel Gappmaier, Nicklas Aagaard, Toni Bouin en Ben Trigger.

In de andere halve finale was het Mika Meyer voor Stefan Nielsen, Arne Grøndal en Rene van Weele.

Voor Nederlander Meyer, die eerder dit jaar nog in de WK-finale Langbaan stond, was het zijn derde race op evenveel dagen na de grasbaanwedstrijden in Staphorst op vrijdag en Uithuizen op zaterdag.

De latere winnaar de Brit Nielsen eindigde slechts op de zesde stek na de eerste 20 heats en kon ook in zijn halve finale nipt de Deen Grøndal voorblijven. De Brit Nielsen? Even rondvragen bij pa en ma Nielsen zorgde ervoor dat we al snel wisten hoe de vork in de steel zit; geboren in Esbjerg met Britse moeder en Deense vader. Z'n ouders liet hem de Britse nationaliteit aannemen, omdat hij zijn kost in de UK verdient bij de Birmingham Brummies, een club uit de Championship, zeg maar de tweede Engelse divisie.

In de finale werd het een nek-aan-nek duel tussen Nielsen en de winnaar van vorige editie, de zesvoudig Oostenrijks kampioen Daniel ‘Dani’ Gappmaier. Na een messcherp duel en een alles-of-niets poging van de Oostenrijker in de laatste recht lijn, pushte Nielsen zijn machine met een goeie halve meter voor Gappmaier over de finish.

De rijder uit de buurt van Salzburg, die om den brode aan de slag gaat in Oostenrijk, de Slowaakse Republiek en teamcompetities in Slovenië en Duitsland bij de befaamdste club bij onze oosterburen, MSC Pöcking, beet bijna zijn stuur middendoor.

Vier van de vijf heats EN zijn halve finale won Gappmaier, maar een archislechte start en de daarbij verplichte inhaalrace nekten hem. De Deen Nicklas Aagaard won brons en Mika Meyer werd vierde in die finale. Met Grøndal op vijf stonden ook de vijf sterkste piloten op de vijf eerste plaatsen. Stuk voor stuk rijders die in diverse competities uitkomen.

Perfecte jeugdbegeleiding

In Engeland en zelfs in Nederland staat men mijlenver verder wat jeugdopleiding in de baansport betreft dan bij ons. In de UK heeft men zelfs een waar 125cc Youth Serie waarbij rijdertjes, ver onder de leeftijd die een motorrijbewijs benodigd, worden klaar getoomd voor een professionele carrière. Seth Norman won alle heats waarin hij startte, terwijl Emerson Betty door een val minder fortuinlijk was maar ook zijn klasse etaleerde. Beiden worden begeleid door niemand minder dan Gary Havelock de wereldkampioen Speedway van 1992.

De aimabele Brit kent Limburg en de baan van Zolder zeer goed en is ondertussen vergroeid met de speedwaysport. De perfecte leermeester voor jonge speedwayers. Of bij onze noorderburen amazone Nynke Siebesma die bij de nationalen 250-500cc glimlachend met de zwartwit geblokte vlag mocht rondrijden.